Prematüre retinopatisi (ROP)
Nedir? Prematüre bebeklerde görülen, retina hasarı yapan ve körlükle sonuçlanabilen bir göz hastalığıdır.
Riskli bebekler kimlerdir? ROP riski taşıyan bebekler özellikle 1500 gramdan az veya 28 haftalıktan erken doğan bebeklerdir.
ROP gelişiminde oksijenin önemi ne kadardır?
Yoğun bakımda yatmış ve suni solunum cihazına bağlanarak oksijen tedavisi verilmiş bebeklere verilen oksijenin düzeyi ve tedavi süresi önemlidir. Kan oksijen düzeyi çok yüksek değerlere çıktıysa veya çok düşük değerlere indiyse ROP gelişme riski daha fazladır. Ancak günümüzde özellikle yoğun bakım ünitesi iyi olan hastanelerde kullanılan suni solunum cihazlarının kalitesi artmış, oksijen tedavisinde kullanılan parametreler daha düzelmiştir. Ancak oksijen tedavisi yapılmadan da prematüre bebeklerde ROP riski olduğu akıldan çıkarılmamalıdır.
Nasıl oluşur?
Göz küresi iç içe 3 tabakadan oluşur. En içteki tabakası olan retinada gebeliğin 4. ayına dek hiç kan damarı yoktur. 4. aydan başlayarak göz siniri başında damar yapıları gelişmeye başlar ve etrafa doğru genişler. Bu damarlar normal bebeklerde 8. ayda göz küresinin burun tarafına kadar ulaşırsa da şakak tarafına ulaşmaları doğum sonrası 1. aya kadar uzar. Erken doğmuş, damarsal gelişimi ve olgunlaşmasını tamamlayamamış prematürelerde özellikle oksijen düzeyi ile tedavi edilenlerde bu yüksek oksijen oranı VEGF’yi (damar olgunlaşmasını uyaran madde) aniden azaltır. Damarlarda da VEGF azalmasına bağlı olarak boğulmalar ortaya çıkar. Boğulan damarların beslemesi gereken sinir bölgelerinde oksijensizlik ve besinsizlik gelişir. Bu kez besinsiz kalan damar bölgesinde VEGF (damar olgunlaşmasını uyaran madde) aşırı miktarda artar. Yüksek VEFG düzeyi aşırı anormal damarlanma ve bağ dokusu artışına neden olur. Normalde düz olması gereken retina sathı yükselir. Damarlarda püsküllenme ve bağ dokularının göz küresi tabakalarını çekiştirmesi ile göz içine kanamalar ile retinada damarsal ayrışmalar (dekolman) ortaya çıkabilir. Son ve en ağır evre olan dekolman tipik olarak bebek yaklaşık 10 haftalıkken oluşur.
ROP kendiliğinden geriler mi? Bebeklerin %80’inde ROP kendiliğinden geriler ancak gerilemeyen vakaların zamanında müdahalesi açısından tarama ve düzenli takip şarttır.
Tarama ne zaman yapılmalı? Risk taşıyan bebeklerin taranması için en ideal zaman 32–36 gebelik hatası (özellikle 31–33 haftalardır) veya doğum sonrası 4–6 haftalardır.
Damar gelişimleri tamamlanmış ama ROP bulguları yoksa çocuklar 2–3 hafta ara ile izlenmelidir. (Damarlar yukarıda bahsedildiği gibi şakak tarafı retinaya ulaşana dek)
Tedavi: Eşik hastalık olarak adlandırılan tabloda 3 gün içinde acil kriyoterapi (dondurarak anormal damar çoğalmasını etkisizleştirme) uygulanmalıdır. Aksi halde körlük riski %50’dir. Evrelere göre tedavi şekli değişir.
Evre I ve II’ de izleme önerilir. Kendiliğinden gerileme ihtimali vardır.
Evre III’ te kriyoterapi, ağır olgularda ise vitrektomi operasyonu uygulanır.
